Zorgen over inkoop diensten sociaal domein
Hart voor Haarlem maakt zich ernstig zorgen over de voorgenomen aanbestedingen in het sociaal domein. Wij delen deze zorgen met een groot deel van de sector, werkgever van duizenden medewerkers in de regio en verbinder naar nog eens duizenden vrijwilligers en mantelzorgers die met een grote persoonlijke betrokkenheid hun bijdrage leveren aan het sociale weefsel van onze stad en regio.
In het sociaal domein valt nog veel te verbeteren
Wij zien ook dat er in de organisatie van deze sector zeker nog wel wat te verbeteren valt. Er zijn best veel aanbieders van vergelijkbare diensten. Er zijn veel ingangen voor inwoners die leiden naar gebruik van deze diensten. Toezicht is over meerdere instanties verdeeld. De schaal waarop gewerkt wordt loopt van wijk, via stad, naar deelregio (Zuid-Kennemerland en IJmond), en provincie. Waar welke verantwoordelijkheden liggen is niet altijd duidelijk. Het budgetbeheer is niet overal even sterk. De vraag is stijgend; de kosten stijgen nog harder. Voldoende capaciteit zeker stellen en gemotiveerde medewerkers vinden en behouden wordt ondertussen een steeds grotere uitdaging.
College kiest niet voor verbetering maar voor complete outsourcing
De manier waarop het ‘sociale’ College van PvdA, GroenLinks, D66 en CDA deze problemen wil oplossen wijzen wij echter af. Hun voorstel is voor drie grote brokken (Gewoon-in-de-Wijk, Complexe Jeugdzorg en Ambulante Jeugdzorg) drie commerciële bedrijven te zoeken waaraan deze segmenten compleet uitbesteed kunnen worden. Opgeruimd staat netjes. De gemeente is via dit Aannemersmodel van het probleem af (denkt men). De koude sanering van deze markt met zijn honderden organisaties en duizenden medewerkers en vrijwilligers wordt vervolgens aan deze bedrijven, die ook van buiten de stad kunnen komen, overgelaten. Een neoliberale oplossing uit het boekje. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in de commissie Samenleving de VVD de grootste pleitbezorger is van dit model!
Politieke partijen laten zich met een kluitje in het riet sturen
Veel andere partijen in de Raad, inclusief coalitiepartijen PvdA en GroenLinks, zijn kritisch op dit Aannemersmodel, maar laten zich tot nu toe door de wethouders Botter en Meijs met een kluitje in het riet sturen. Uitspraken als “wij delen uw zorgen”, “wij nemen het mee naar de volgende ronde”, “dat mag natuurlijk niet gebeuren” moeten de Raadsleden geruststellen. Ondertussen gaat men vrolijk verder op het ingeslagen pad waarop het ‘point-of-no-return’ op een zeker moment gepasseerd is. Dan zijn er naar sectorpartijen en gemeenten waarmee wordt samengewerkt teveel commitments aangegaan om nog zonder gezichtsverlies of zelfs juridische claims een andere wending aan dit proces te geven. De Gemeenteraad is de fuik dan allang ingezwommen, en kan na wat gepruttel nog slechts tekenen bij het kruisje.
Hart voor Haarlem stelt een alternatief voor waarbij het sociaal domein publiek blijft
Hart voor Haarlem legt zich hier niet bij neer. Omdat ‘meepruttelen’ weinig oplevert hebben we in een discussiestuk een radicaal andere visie neergelegd op bedrijfsvoering en inkoop in het sociaal domein. Een visie die recht doet aan wat inwoners nodig hebben en medewerkers en vrijwilligers in Haarlem kunnen leveren.
Deze visie houdt de verantwoordelijkheid voor het sociaal domein waar hij thuishoort: in de publieke sector. Wij noemen dit het Regiemodel.
Door dit Regiemodel professioneel vorm te geven menen wij de huidige problemen op te kunnen lossen, zonder koude sanering, met behoud van de Haarlemse signatuur, en van de kennis van wijken en hun inwoners.
Sociaal domein vraagt om maatwerk
Het Regiemodel biedt de mogelijkheid tot maatwerk voor het zeer diverse karakter van de diensten die in het sociaal domein geleverd moeten worden. Het regelen van een traplift voor een oudere inwoner thuis is uiteraard heel wat anders dan het regelen van complexe jeugdzorg voor een jongvolwassene, hulp bij dyslexie voor een schoolgaand kind, of een initiatief voor dagbesteding in de wijk.
Ook de bekostiging van diensten moet verschillend zijn, passend bij het soort dienst dat geleverd wordt. Soms kan het een vaste prijs voor een dienst zijn, soms een bijdrage voor capaciteit (‘bedden’) die een aanbieder voor inwoners van Haarlem beschikbaar moet houden, soms een subsidie voor projectmatige of nieuwe initiatieven, soms een uurtarief voor de inzet van professionals.
Door een slimme inrichting kan maatwerk ook efficiënt zijn
Dit lijkt ingewikkeld, maar kan sterk vereenvoudigd worden door:
1) de concrete diensten die inwoners van het sociaal domein kunnen verwachten veel duidelijker te maken.
2) de regie voor de matching van deze diensten met behoeften uit de stad eenduidig te beleggen bij sociale wijkteams of centra voor jeugd en gezin.
3) deze (publieke) ‘zorgmakelaars’ verantwoordelijk te maken voor een groot deel van het budget dat de gemeente voor het sociaal domein beschikbaar heeft.
4) de uitvoering grotendeels over te laten aan marktpartijen die zich kunnen laten certificeren om de diensten te leveren.
5) de koppeling tussen vraag en aanbod met digitale hulpmiddelen te ondersteunen, zodat de snelheid en doelmatigheid toeneemt, gegevens van cliënten eenmalig vastgelegd kunnen worden, en alle gegevens voor de verdere administratieve afhandeling direct beschikbaar zijn.
Gemeente moet haar huiswerk doen
Kortom de gemeente moet gewoon haar huiswerk doen en verder gaan met het zelf professionaliseren van de aansturing van dit domein in plaats van de handdoek in de ring te werpen, en het ‘probleem’ over de schutting naar het bedrijfsleven te gooien. Dit laatste zal slechts leiden tot een enorme en onomkeerbare verschraling van het sociaal domein, ten koste van zowel inwoners van Haarlem als van Haarlemmers die in de sector werken of als vrijwilliger actief zijn. Je kunt het sociaal domein niet verbeteren door het te ontsocialiseren.
Lees ons discussiestuk voor meer informatie
In ons discussiestuk hebben we beide modellen in meer detail beschreven en naast elkaar gezet. In de conclusie lichten we toe waarom Hart voor Haarlem kiest voor het Regiemodel. Dit discussiestuk zal op 30 september 2021 in de Commissie Samenleving besproken worden.
Wij houden je op de hoogte over wat hier uit komt.
Chris, in Haarlem gaat het fout op een hoger niveau, namelijk bij het verdelen van het geld dat door het rijk ter beschikking is gesteld voor het sociaal domein. Dat geld verdwijnt bij de gemeente Haarlem in de algemene middelen. Vervolgens wordt in de begroting voor de taken die de gemeente verplicht is te verstrekken, te weinig budget toegekend (met enorm veel krokodillentranen). Als je de gemeentelijke budgetten voor verplichte taken bij elkaar optelt, zal je zien dat het totaal ver onder de door het rijk ter beschikking gestelde gelden ligt. Indien een huishouden op dezelfde manier als de gemeente Haarlem zou werken, zou het allang in de schuldsanering zitten.
Dat is zeker ook een punt dat aandacht verdient. In de eerste jaren na 2015 heeft de gemeente zeker ‘verdiend’ aan het sociaal domein (meer inkomsten van het Rijk dan lasten). Toen is er ook een reserve gevormd voor latere jaren. Inmiddels worden de middelen echter niet meer apart door het Rijk verstrekt, maar zijn ze onderdeel van de algemene bijdrage van het Rijk. De lasten zijn inmiddels opgelopen en jaarlijkse tekorten (ten opzichte van de begroting) hebben de gevormde reserve uitgeput. Deze is dan ook opgeheven. Dus langzamerhand wordt Haarlem ook een ‘tekort-gemeente’, al is het (nog) niet zo dramatisch als in andere gemeenten. Maar zoals gezegd een exact vergelijk met de verstrekte middelen is niet meer mogelijk. De VNG is overigens bezig de middelen voor alle gemeenten op een hoger niveau te krijgen, vooral voor de jeugdzorg. Bij deze aanbestedingen gaat het echter vooral om de vraag hoe en via welke kanalen je dit geld vervolgens besteedt.